مراحل مختلف انجام آزمایش

تمام مراحل انجام شده از زمان نسخه پزشک تا رسیدن جواب به دست پزشک را می توان به سه مرحله تقسیم کرد. این سه مرحله شامل 1- مرحله پیش آنالیز، 2- مرحله آنالیز، و 3- مرحله پس آنالیز. هر کدام از این مراحل شامل مراحل بسیاری می‌باشد که ممکن است منبعی برای به وجود آمدن خطا در تهیه نمونه، آنالیز نمونه و گزارش نتیجه آنالیز باشد. رعایت استانداردهای لازم در هر‌ مرحله برای رسیدن به نتیجه صحیح ضروری می‌باشد. مرحله پیش آنالیز خود شامل نمونه گیری، انتقال و فرآوری و آماده سازی نمونه برای آزمایش می‌باشد.

شکل1- مراحل مختلف روند آزمایش‌ها و درصد خطاهای مربوط به هر مرحله همانطور که مشاهده می‌شود شیوع خطاها در مرحله پیش آنالیزی بالاتر می‌باشد.

یکی از مهم ترین عوامل برای رسیدن به نتایج صحیح و قابل اطمینان، نتایجی که پزشک بتواند بر اساس آن بیماری را تشخیص، رد یا پیگیری نماید، نمونه مناسب می‌باشد. متغییرهای زیادی می تواند نمونه مورد نظر را تحت تأثیر قرار دهند و باعث خطا در نتایج بدست آمده شوند. یکی از رایج ترین خطاهای اتفاق افتاده در آزمایشگاه خطاهایی است که توسط متغییرهای پیش آنالیزی به وجود می‌آید. تمام مراحلی که برای نمونه‌گیری و آماده سازی آن پیش از انجام آزمایش صورت می‌گیرد عوامل پیش آنالیزی در نظر گرفته می‌شوند. تحقیقات نشان می دهد که سهم عوامل پیش آنالیزی در به وجود آمدن خطا در آزمایش بیشتر از عوامل مربوط به آنالیز و بعد از آنالیز می‌باشد. به دلیل ورود دستگاه های پیچیده و با کیفیت به آزمایشگاه خطاهای مربوط به آزمایش بسیار کاهش پیدا کرده است، اما باید در نظر داشت که نتایج بدست آمده توسط دستگاه به نمونه مناسب بستگی دارد. برخی از این عوامل قابل کنترل بوده و می توان با اقدامات خاصی خطای مربوطه را تا حد امکان کاهش داد.

برای انجام هر تست آزمایشگاهی می توان 9 مرحله را ذکر کرد، 1- نسخه پزشک (ordering,) 2- شناسایی بیمار (identification,) 3- نمونه گیری (collection,) 4-  انتقال نمونه (transportation,) 5- پردازش نمونه (preparation,) 6- انجام آزمایش (analysis,) 7- گزارش جواب (reporting,) 8- تفسیر نتایج (interpretation) و 9-  عکس العمل مناسب (action.). همانطور که ذکر گردید مراحل 1 تا 5 را مراحل پیش آنالیزی می‌گویند.